Heeft u vragen? Wij helpen u graag!

Chroom-6 zit net als chroom-3 in natuurlijke mineralen. Chroom-6 wordt ook door mensen gemaakt vanwege de roestwerende eigenschap. Chroom-6 is schadelijk voor de gezondheid en kan leiden tot onder andere kanker. Chroom-6 komt vrij bij het spuiten met chroomhoudende verf of door het geverfde oppervlak te schuren, slijpen, zagen of verhitten. Stof waar chroom-6 in zit, komt dan in de lucht.

Chroom-6 hecht zich gemakkelijk aan metalen oppervlakten. Het werd en wordt daarom veelvuldig toegepast in metaalbewerking (zoals plating). Maar het werd ook veel gebruikt in verven en pigmenten, als conserveermiddel van hout, in vuurvast ovenmateriaal, om leer te looien en te kleuren (tanning), als katalysator en zelfs als toevoeging aan cement. Veel van deze toepassingen zijn inmiddels verboden in de EU vanwege het gevaarlijke karakter van de stof.

Wateroplosbare chroom-6-verbindingen

Chroom-6-verbindingen kunnen opgedeeld worden in twee categorieën:

water-onoplosbare en wateroplosbare verbindingen. Oplosbare chroom- 6-verbindingen worden voornamelijk gebruikt als pigment in textiel of als oxidatiemiddel tijdens oppervlaktebehandelingen van metalen.

Water-onoplosbare chroom-6-verbindingen

De meest voorkomende water onoplosbare chroom-6-verbindingen zijn:

bariumchromaat, calciumchromaat, loodchromaat, strontiumchromaat en zinkchromaat. Zink- en strontiumchromaat worden vaak toegevoegd aan verf als lichtgeel pigment, niet vanwege de kleur maar voor de corrosiebestendige eigenschappen. Deze verf wordt toegepast op staal als anticorrosieve primer. Loodchromaat wordt als pigment toegevoegd aan verf vanwege de gele kleur in combinatie met roestwerende eigenschappen. Loodchromaatverf is vaker als toplaag van een coating terug te vinden.

Binnen het vraagstuk van de gezondheidsrisico’s rondom chroom-6, is het belangrijk twee van bovengenoemde toepassingen toe te lichten:

1 Het gebruik in verf

In het (verre) verleden werd het mineraal crocoite (‘loodchromaat’ = chroom-6-houdend) vermalen en gebruikt als een geel pigment. Meer recent werd het kunstmatig gefabriceerd en op grote schaal gebruikt als een gele kleur. Dit pigment degradeert (verfletst) niet onder invloed van de zon, maar wordt enigermate donkerder vanwege verval naar Cr 3+. Het heeft een uitgesproken gele kleur en werd gebruikt op schoolbussen in de USA en de bestelwagens van Deutsche Post. Daarnaast werd zinkchromaat (ook chroom-6-houdend) gebruikt als primer. Dit werd vooral gebruikt op metaaloppervlakten, zoals op de hokjes langs de Nederlandse spoorwegen, op schepen, portalen boven snelwegen en kunstwerken.

2 Het gebruik in houtbeschermende middelen

Vanwege de toxiciteit van chroom-6-zouten zijn deze ook gebruikt voor het conserveren van hout: tegen schimmels en insecten. De toegepaste conserveeroplossingen bevatten tot 65 procent chroom-6-oxide. Hiermee moet rekening gehouden worden bij afbraak van gebouwen en op eventueel hergebruik van hout (als spaanplaat).

Welke consumentenproducten bevatten chroom-6?

Sinds 1994 is het verboden om chroom-6-houdende verf aan consumenten te verkopen. Ook is gebruik van chroom-6 in cosmetica en speelgoed verboden. Voor de concentraties chroom-6 in leer, cement en mengsels voor consumentengebruik (waaronder verf), zijn grenswaarden opgesteld binnen de Europese regelgeving (REACH3).

Voor verduurzaming van hout kunnen mengsels gebruikt zijn waarin chroom-6 aanwezig is. Het is echter niet toegestaan om hout waar consumenten veel mee in aanraking komen te verduurzamen met chroom-6-houdende verbindingen.

Uit onderzoek van het RIVM (2011) blijkt dat de blootstelling van consumenten aan chroom-6 vanuit verduurzaamd hout lager is dan eerder werd gedacht. Voor het galvaniseren (verchromen) van metaal wordt chroom-6 gebruikt, maar dat wordt tijdens het galvaniseren omgezet in chroom. Chroom is niet schadelijk voor de gezondheid.

In welke bedrijven/branches kun je chroom-6 aantreffen?

De platingindustrie

Metalen oppervlakten worden mooi glanzend wanneer ze verchroomd worden. Dit gebeurt door een dunne laag aan te brengen op vooraf behandelde (metalen) oppervlakten. Denk hierbij aan bumpers en motoren.

Vuurvaste (keramische) industrie

Chroom-3 werd veelvuldig gebruikt in de keramische industrie, vanwege de hoge temperatuurbestendigheid hiervan. Het gebruik van chroom-3 daalt in deze bedrijfstak vanwege de mogelijkheid van de vorming van chroom-6 en de mogelijke impact daarvan op het milieu en de werkomgeving.

Houtconserveerbedrijven

Het is inmiddels verboden om chroom-6-zouten te gebruiken ter conservering, maar dat neemt niet weg dat nog veel houten constructies chroom-6 bevatten. Na de sloop van gebouwen wordt het hout hergebruikt in spaanplaten. Daardoor kunnen sloopbedrijven en medewerkers van spaanplaatfabrikanten blootgesteld worden aan chroom-6.

Tot voor kort werd er ook chroom-6 toegevoegd aan cement: zo kunnen diezelfde sloopbedrijven worden blootgesteld aan chroom-6, net als de verwerkers van puin tot puingranulaat.

Bij boren naar gas wordt chromaat gebruikt, omdat dit in vochtige situaties de oxidatie van staal voorkomt. Daarom wordt het toegevoegd aan drilling mud: een ‘slijk’ dat steeds van bovenaf langs de buizen wordt toegevoegd en dat als zowel smeermiddel als afdichtmiddel fungeert.

Lasbedrijven/lassers

Bij het lassen van roestvrijstaal kunnen zich chroom-6-houdende metaaldampen vormen.

Verf- en primerproducenten, de pigmentindustrie en bedrijven

Chroom-6 is nu verboden in verf en primer, althans in de EU en de USA. In het verleden is met name chroom-6-houdende primer in Nederland op een grote schaal toegepast op metaaloppervlakten (spuitverf). Denk hierbij aan schepen, defensiematerieel, alle metalen infrastructurele objecten, zoals bruggen, viaducten, treinen, vliegtuigen, bussen en trafo-huisjes. Maar ook op industriële objecten met een metalen ondergrond zoals fabrieken, opslagtanks, zelfs auto’s. Dat betekent dus dat ook bedrijven die materiaal bewerken (boren, slijpen, schuren) dat gecoat is met chroom-6-houdende primer of verf dus in contact kunnen komen met chroom-6.

(bron: RIVM en Kiwa)